Infrastruktura kulturalna jako czynnik rozwoju regionu zachodniopomorskiego
Jednym z czynników zrównoważonego rozwoju regionu jest zachowanie dziedzictwa kulturowego zwłaszcza poprzez aktywną ochronę zabytków oraz zmniejszenie luki cywilizacyjnej poprzez modernizację i rozbudowę infrastruktury kulturalnej.
Jednoznaczne zdefiniowanie terminu „kultura” jest bardzo trudne. Wśród wielu definicji tego pojęcia wyróżnić można tę, ustaloną przez Stefana Czarnowskiego, socjologa i teoretyka kultury:
„Kultura jest dobrem zbiorowym i zbiorowym dorobkiem, owocem twórczego i przetwórczego wysiłku niezliczonych pokoleń. Jest nią całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego, wspólnych szeregowi grup i z racji swej obiektywności ustalonych i zdolnych rozszerzać się przestrzennie."
Definicja ta prezentuje kulturę w ujęciu historycznym, kładąc szczególny nacisk na istotę dziedzictwa kulturowego, przekazywanego zgodnie z tradycją z pokolenia na pokolenie. Znaczącym elementem kultury jest infrastruktura kulturalna, którą można zdefiniować jako zespół urządzeń i instytucji publicznych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania społeczeństwa i bezpośrednio zaspokajających potrzeby społeczne w dziedzinie kultury.
Jednostką powołaną do zarządzania infrastrukturą kulturalną jest instytucja kultury. Jest to sformalizowany system obiektów, urządzeń i organizacji, których funkcjonowanie służy tworzeniu, przechowywaniu, powielaniu i społecznemu upowszechnianiu dóbr kultury. Instytucjami kultury są wszystkie jednostki wymienione w Ustawie o organizacji i prowadzeniu działalności kulturalnej. Nowymi instytucjami kultury nazywamy prywatne instytucje kultury, organizacje pozarządowe oraz przedsięwzięcia i inicjatywy nieformalne.
Z powyższymi pojęciami koresponduje również używany w niniejszej pracy termin „obiekt kultury”. Mianem tym określa się różne kategorie kultury, np. literaturę, sztukę, malarstwo, muzykę, architekturę, ale też instytucje i urządzenia, np. dom kultury, park kultury oraz wytwory kultury, rzeczowe odpowiedniki kultury, dzieła.
Efektywne zagospodarowanie infrastruktury kulturalnej stanowi niezbędny warunek rozwoju kultury w regionie. Wzmocnienie roli kultury regionalnej w istotny sposób wpływa na gospodarczy rozwój regionu, zwłaszcza pod względem wzrostu potencjału turystycznego i zatrudnienia w sferze usług turystycznych i kulturalnych. Stąd wykorzystanie infrastruktury kulturalnej w modelach wzrostu gospodarczego powinno być postrzegane jako szansa dla wykreowania województwa jako obszaru kulturalnego, turystycznego i gospodarczego o ponadregionalnym znaczeniu.
Celem niniejszej pracy jest wykazanie znaczenia infrastruktury kulturalnej w kreowaniu rozwoju gospodarczego regionu zachodniopomorskiego. Zatem podstawową hipotezą badawczą niniejszej pracy jest ustalenie, czy infrastruktura kulturalna jest czynnikiem stymulującym rozwój gospodarczy regionu zachodniopomorskiego. W celu realizacji pracy zbudowano plan oparty na niżej podanych rozdziałach:
Rozdział I prezentuje przegląd głównych teoretycznych koncepcji rozwoju regionalnego. W ich świetle ukazane zostały kluczowe czynniki rozwoju regionu najczęściej wykorzystywane w modelowaniu procesu rozwoju regionalnego. Uzupełnieniem rozdziału jest ukazanie znaczenia strategicznych programów rozwoju regionu dla prawidłowego prowadzenia polityki regionalnej.
Rozdział II stanowi omówienie wybranych ekonomicznych aspektów funkcjonowania instytucji kulturalnych. Podkreślona została w nim rola sfery kultury jako istotnego czynnika rozwoju gospodarczego regionu. Rozdział obejmuje również warunki niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania i rozwoju kultury, w tym znaczenie infrastruktury kulturalnej.
Rozdział III wskazuje na rolę infrastruktury obiektów kultury w kreowaniu rozwoju gospodarczego regionu. W rozdziale nastąpiła prezentacja podstawowych typów infrastruktury kulturalnej i jej miejsce w dokumentach programowych rozwoju regionalnego. Ponadto podkreślona została istotna rola kwalifikacji kadr zarządzających dla wykorzystania infrastruktury kulturalnej w procesie rozwoju regionu.
Rozdział IV omawia determinanty efektywności wykorzystania infrastruktury obiektów kulturalnych zwłaszcza podstawowe cele i zadania gospodarowania infrastrukturą obiektów kultury oraz kryteria oceny tego zagadnienia. W rozdziale została zawarta analiza porównawcza gospodarowania infrastrukturą kulturalną w wybranych krajach Unii Europejskiej.
Rozdział V o charakterze badawczym prezentuje model badawczy, analizę i ocenę wykorzystania infrastruktury obiektów kultury w województwie zachodniopomorskim. Zaprezentowane i zinterpretowane zostały tu wyniki badań empirycznych w zakresie wykorzystania infrastruktury obiektów kultury regionu zachodniopomorskiego.
Obszarem badań objęte zostało województwo zachodniopomorskie z podziałem na powiaty. Przedmiot badań stanowi infrastruktura kulturalna w aspekcie rozwoju regionu zachodniopomorskiego. W celu realizacji badań przeprowadzono analizę danych statystycznych dotyczących badanych zagadnień, przeprowadzoną za pomocą współczynnika korelacji.
Autor wyraża podziękowanie instytucjom, które użyczyły materiałów wykorzystanych w pracy: Wydziałowi Kultury Urzędu Marszałkowskiego w Szczecinie, Wydziałowi Kultury Urzędu Miasta Szczecin, Głównemu Urzędowi Statystycznemu, oddział w Szczecinie oraz Książnicy Pomorskiej im. Stanisława Staszica.